سایه رکود بر سر معادن خراسان رضوی| سرنوشت اغلب معدن‌داران به صنعت ساختمان گره خورده است

به گزارش می‌متالز، اگرچه نیمی از معادن خراسان رضوی در رکود و تعطیلی به سر می‌برد بااین‌حال این استان هم چنان یکی از استان‌های پیشتاز در حوزه معدن است.

۴۶ نوع ماده معدنی در خراسان رضوی وجود دارد که عمده مواد شناخته‌شده در کشور را شامل می‌شود. مواد فلزی شامل سنگ‌آهن، منگنز، طلا، کرومیت و مس و مواد غیرفلزی شامل خاک صنعتی، سلیس، کائولن، زغال‌سنگ، مصالح ساختمانی و سنگ‌های تزیینی عمده معادن خراسان رضوی را تشکیل می‌دهند.

معادن خراسان رضوی ۲.۹ درصد از کل گستره استان را تشکیل می‌دهند که شاخص‌ترین معادن استان، سنگ‌آهن خواف است که جزو ۱۰ معدن بزرگ سنگ‌آهن دنیا و بزرگ‌ترین معدن سنگ‌آهن ایران است.

ذخایر مس در شهرستان‌های بردسکن و سبزوار، خاکه‌ای صنعتی در شهرستان‌های گناباد و تربت‌حیدریه، کرومیت در شهرستان‌های نیشابور، سبزوار و فریمان و سنگ‌های تزئینی به‌صورت پراکنده در نقاط مختلف استان را از بهترین ذخایر معدنی خراسان رضوی است و مصالح ساختمانی و در رأس آن ذخایر عظیم گچ در رباط سفید و سنگ‌های لاشه در اطراف مشهد و چناران از دیگر ذخایر معدنی برجسته استان به شمار می‌روند.

ذخایر مس در شهرستان‌های بردسکن و سبزوار، خاک‌های صنعتی در شهرستان‌های گناباد و تربت‌حیدریه، کرومیت در شهرستان‌های نیشابور، سبزوار و فریمان و سنگ‌های تزئینی به‌صورت پراکنده در نقاط مختلف استان از بهترین ذخایر معدنی خراسان رضوی است، همچنین ذخایر عظیم گچ در رباط سفید و سنگ‌های لاشه در اطراف مشهد و چناران را می‌توان از دیگر ذخایر معدنی برجسته خراسان رضوی به شمار آورد.

با این تفاسیر و باوجود ظرفیت‌های معدنی فراوان در خراسان تقریباً نیمی از این معادن فعال هستند که در همین راستا به‌منظور بررسی وضعیت معادن این استان با محسن احتشام نائب رئیس سازمان صنعت و معدن خراسان رضوی به گفتگو نشستیم.

 از تعداد پروانه‌های بهره‌برداری صادرشده در این استان چند معدن فعال هستند؟

طبق آخرین آمار‌هایی که ما داریم حدود ۹۲۰ پروانه بهره‌برداری در استان صادرشده است که از این تعداد حدود ۴۸۰ معدن فعال و در حال کار هستند و مابقی آن‌ها راکد هستند. به عبارتی طبق آمار ۵۲درصد از معادنی که پروانه‌ی بهره‌برداری برای آن‌ها صادرشده در حال حاضر فعال هستند و مابقی حدود۴۷ درصد معادن ما غیرفعال هستند.


از آن تعداد ۵۲ درصدی هم که طبق آمار‌های ما فعال هستند حدود ۱۰ الی ۱۲ درصد آن‌ها فعال کامل نیستند، چون به‌صورت فصلی هستند یا با تمام ظرفیتی که دارند مشغول کار نیستند.

این تعطیلی بیشتر شامل چه معادنی است؟

حدوداً نیمی از معادن این استان در حالت رکود و تعطیلی به سر می‌برند که بیشترین آن‌ها را معادن سنگ‌های ساختمانی تشکیل می‌دهند.

دلیل تعطیلی معادن سنگ ساختمانی چیست؟

معادنی که در رکود هستند اکثراً معادنی هستند که در ارتباط با سنگ‌های ساختمانی و مصالح ساختمانی فعالیت دارند و لذا به دلیل رکود بازار مسکن و کاهش پروژه‌های عمرانی در کشور این معادن نیز با رکود مواجه هستند.

 آیا نباید برای این ثروت‌های خفته فکری برداشت؟

ما باید به سمت و سویی برویم که با ایجاد سیاست‌ها و حمایت‌هایی که بخش دولتی خواهد داشت عارضه‌یابی شود و علت عدم فعالیت یا کاهش فعالیت این معادن بررسی شود و مشکلات آن‌ها حل شود که این معادن هم بتوانند ظرفیتی که مدنظر هست برسند و مشغول به کار بشوند.

آیا وضعیت در سایر استان‌ها نیز به همین شکل است؟

بر اساس آخرین آمار‌هایی که در سال ۹۹ از طریق وزارت انتشاریافته در کل کشور حدود ۱۰ هزار و ۵۰۰ پروانه بهره‌برداری برای معادن در سطح کشور صادرشده که از این تعداد ۴۵۰۰ تا راکد محسوب می‌شود.

در این راستا همان آماری که در کل می‌توانیم اعلام کنیم در سطح استان و سطح کشور ما از تعداد پروانه‌های بهره‌برداری که برای معادن صادرشده و باید فعالیت اقتصادی انجام بدهند همان حدود ۵۲ الی ۵۳ درصد آن‌ها فعال هستند و در واقعیت ۴۷ الی ۴۸ درصد معادن ما متأسفانه در حالت رکود به سر می‌برند.

از این تعداد معدن در سطح کشور و ۱۰ هزار و ۵۰۰ معدنی که پروانه بهره‌برداری و مجوز فعالیت استخراجی و اقتصادی برای آن‌ها صادرشده ۷۴ درصد آن‌ها در سطح کل کشور مربوط به معادنی است که مصالح ساختمانی و سنگ‌های تزیینی استخراج می‌کنند.

فقط ۲۰ درصد این پروانه‌های بهره‌برداری صادرشده کل کشور مربوط به معادن غیرفلزی مانند خاک‌های صنعتی مانند «کورومیت»، «باریت»، «سلیس» و منگنز است و حدود ۶ درصد پروانه‌های بهره‌برداری صادرشده نیز در سطح کل کشور مربوط به معادن فلزی است و این آماری است که می‌توان به آن اعتماد کرد و دقیق‌ترین آمار است.

بیشتر در چه معادنی مشکل داریم؟

۹۵ درصد این معادن که عرض کردم در ابعاد معادن کوچک‌مقیاس و متوسط مقیاس هستند و ۵ درصد معادن بزرگ هستند که ما درزمینهٔ معادن بزرگ خیلی مشکل نداریم و بیشترین مشکل ما معطوف به همین معادن کوچک‌مقیاس است.

چرا معادن بزرگ مشکلات کمتری دارند؟

به دلیل اینکه تحت نظارت شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری بوده و یا بخش‌های خصوصی قوی قراردادند. واقعیت این است که بسیاری از معادن کوچک‌مقیاس ما به‌صورت سنتی و فارغ از توان علمی و فناوری فعالیت دارند لذا همین مشکلات آن‌ها را به رکود می‌کشاند.

یعنی با رونق گرفتن بخش مسکن می‌توان به رونق این معادن نیز امیدوار بود؟

همان طور که عرض کردم موارد بسیار زیادی را می‌توانیم مطرح کنیم، ولی عمده عللی که باعث رکود و یا نیمه فعال شدنمعادن ما هست همین رکود در بخش ساختمان و مسکن است.

بخشی از معادن ما همان طور که به آن اشاره داشتم حدود ۷۴ درصد معادن و پروانه‌های بهره برداری صادر شده در سطح کشور مربوط به سنگ‌های تزیینی و مصالح ساختمانی است و لذا این بخش بیشترین رکود را هم به خود اختصاص داده و دلیل آن نیز عدم فعالیت بازار مسکن و تا حدودی هم کاهش انجام عملیات و فعالیت پروژه‌های عمرانی در سطح کشور است. در این راستا امیدواریم با راه اندازی بحث مسکن‌هایی که اخیرا دولت سیزدهم مد نظر دارد و ساخت واحد‌های جدید التاسیس شاهد اتفاقات خوبی باشیم.

اگر این اتفاقات مانند ساخت و احداث ۴ هزار واحد مسکونی که دولت قول داده است به وقوع بپیوندد و پروژه‌های عمرانی فعال شود این بخش از معادن ما که ۷۴ درصد پروانه‌های بهره برداری صادره را تشکیل می‌دهد از رکود خارج خواهند شد.

حدود ۷۴ درصد معادن و پروانه‌های بهره برداری صادر شده در سطح کشور مربوط به سنگ‌های تزیینی و مصالح ساختمانی است و لذا این بخش بیشترین رکود را هم به خود اختصاص داده و دلیل آن نیز عدم فعالیت بازار مسکن و تا حدودی هم کاهش انجام عملیات و فعالیت پروژه‌های عمرانی در سطح کشور است

 به طور حتم معادن ما با مشکلات دیگری هم روبرو هستند؟

عمده مشکلاتی که در بخش معادن داریم باعث نیمه فعال شدن و ایجاد رکود شده به دلیل فرسودگی ماشین الات و تجهیزات است. فرسودگی ماشین آلات متاسفانه راندمان تولید را در معادن ما کاهش داده است و لذا هزینه‌های تمام شده افزایش پیدا کرده است.

این موضوع موجب شده تا محصول تولیدی تا حدودی غیراقتصادی باشد و در نتیجه همین موضوع خود به راکد یا نیمه فعال شدن معدن دامن می‌زند. مشکل دیگر عدم به روز بودن تکنولوژی و فناوری‌های روز دنیا بخصوص در معادن قدیمی که سنتی کار می‌کنند.

البته موارد دیگری هم در رکود و کاهش فعالیت معادن از جمله مدیریت و نحوه اداره معدن نیز تاثیر گذار است. ما در این راستا شاهد هستیم توانایی فنی و علمی و هم چنین تخصصی بعضی از بهره برداران ما بسیار اندک و ضعیف است و لذا مشکلات مدیریتی را در این معادن بیشتر محسوس است.

برخی از افراد بهره بردار در معادن صاحب پروانه بهره برداری را اشخاص قدیمی، سنتی و نا آشنا با اصول معدن تشکیل می‌دهد که به دلیل عدم توانایی فنی و علمی از ادامه کار به صورت تخصصی ناتوان بوده و لذا سرنوشت معدن را با رکود گره می‌زنند.

برخی از افراد بهره بردار در معادن صاحب پروانه بهره برداری را اشخاص قدیمی، سنتی و نا آشنا با اصول معدن تشکیل می‌دهد که به دلیل عدم توانایی فنی و علمی از ادامه کار به صورت تخصصی ناتوان بوده و لذا سرنوشت معدن را با رکود گره می‌زنند.

این موضوع موجب شده تا بسیاری از معادن ما با مشکلات متعددی ازجمله عدم توجیه اقتصادی روبرو شوند که در نهایت به تعطیلی معدن منجر می‌شود.

در این راستا چه باید کرد؟

جدا از بحث توانمند سازی معدن داران و هم چنین الزام اعطای پروانه بهره برداری به افرادی که دارای علم معدن هستند یکی دیگر از مشکلات مهم این روز‌های معادن ما بحث فرسودگی ماشین الات و تجهیزات معادن است که با واردات خودروو یا اعطای تسهیلات برای بروزرسانی و تامین تجهیزات مورد نیاز می‌توان حل کرد.

به دلیل عدم به روز بودن تکنولوژی و فراوری‌های روز معادن لذا باید تجدید سرمایه گذاری در بخش ماشین آلات در نخستین فرصت در دستور کار دولت قرار گیرد. حمایت‌های دولت در این زمینه‌ها باید اولویت داشته باشد و بانک‌ها به این بخش از بنگاه‌های تولیدی با نگاه مثبت‌تر نگاه کنند و برای اعطای تسهیلات سخت نگیرند.

دولت می‌تواند این کار را در قالب اعطای وام‌های بلندمدت و کم بهره برای خرید تجهیزات و ماشین آلات معادنی که مورد ارزیابی قرار گرفتند و توانایی رشد دارند اقدام کند تا با راندمان مفیدتری کار کنند و قیمت تمام شده پایینی ایجاد کنند و در نتیجه رو به سوددهی بروند وما نیز شاهد کاهش تعداد معادن فعال باشیم.

منبع: تحلیل بازار